منبر مکتوب(۸)؛
عدم تمکین از حکومت و حاکمان ظالم در منشور سیاسی زیارت عاشورا
زیارت عاشورا کسانی که به تمکین حکومت جور و یاری ستم کاران، یاران امام حسین علیه السلام و ایشان را به شهادت رسانده اند مورد لعن و نفرین قرار داده است.
آیات و روایات فراوانی دلالت بر حرمت اطاعت از حاکم جائر دلالت دارد؛ در زیارت عاشورا نیز به عدم تمکین از حکومت جور و ظلم دستور داده است؛ در این زیارت کسانی که به تمکین حکومت جور و یاری ستم کاران، یاران امام حسین علیه السلام و ایشان را به شهادت رسانده اند مورد لعن و نفرین قرار داده است «وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُمَهِّدينَ لَهُمْ بِالتَّمْكينِ مِنْ قِتالِكُمْ».
موضوع تمکین و عدم مشروعیت حاکم جائر در قرآن به سه دسته تقسیم می شود:
الف: برخی از آیات مشروعیت نداشتن حاکمیت جائر را بیان کرده‌اند، در قرآن کریم آمده است:
«وَقَالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَتَذَرُ مُوسَى وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَيَذَرَكَ وَآلِهَتَكَ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ وَإِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ * قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ»
«و سرکردگان قوم فرعون گفتند: آیا موسی و قومش را وا می‌نهی تا در این سرزمین تبهکاری کنند و (موسی) تو و خدایانت را رها کند؟ گفت: پسرانشان را خواهیم کشت و زنانشان را زنده باز خواهیم نهاد و بی‌گمان ما بر آنان چیره‌ایم * موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است» [سوره اعراف، آیه ۱۲۷-۱۲۸].
ب: دسته‌ای دیگر از آیات قرآن بر این مسئله تأکید دارد که رهبری سیاسی جامعه از آنِ صالحان است و به هیچ‌روی به ظالمان نمی‌رسد.
خداوند خطاب به حضرت ابراهیم (ع) می‌فرماید: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ».
«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد»[ سوره بقره، آیه ۱۲۴] .
ج: در آیات دیگری خداوند متعال مردم را از مراجعه به حاکمیت ظلم برحذر می‌دارند و می فرماید:
«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا» .
«آیا به آن کسان ننگریسته‌ای که گمان می‌برند به آنچه به سوی تو و آنچه پیش از تو فرو فرستاده شده است ایمان دارند (اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند و شیطان سر آن دارد که آنان را به گمراهی ژرفی درافکند» [سوره نساء، آیه ۶۰] .
از مجموع آیات برداشت می‌شود که اطاعت و تبعیت از کسانی که شرایط فرمان دادن ندارند، در هیچ وضعیتی جایز نیست. درباره اطاعت نکردن از حاکم جائر روایات بسیاری نیز وارد شده است. از امام باقر (ع) فرمود: "کسی که از معصیت‌کاران اطاعت کند، دین ندارد".
حضرت امام حسین (ع) در منطقة البیضه خطاب به سپاهیان حر بن یزید تمیمی در باره عاقبت تبعیت کردن از حاکم جور و ظالم و ساکت ماندن در برابر او فرمود:
هان ای مردم! همانا رسول خدا (ص) فرمود: «مَن رأی منکم سلطاناً جائراً مستحداً لحرام الله، ناکثاً لعهدالله، مخالفاً لسنّة رسول الله (ص) یعمل فی عبادالله بالإثم والعدوان...»؛
هرکه فرمان‌روایی ستمگر ببیند که حرام‌های خدا را حلال می‌شمرد، پیمان خدا را می‌شکند، با سنت رسول خدا مخالفت می‌کند، میان بندگان خدا با گناه و تجاوز رفتار می‌نماید و با کردار و گفتار خود بر او نشورد، بر خداست که او را در جایگاه (پست و عذاب‌آور) آن ستمگر درآورد.
همچنین حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه بین داشته اند: اطاعت از ظالمان جایز نیست، بلکه مبارزه با آنان تکلیفی الهی است، که خداوند آن را بر عهده علما قرار داده است. [ر. ک: محمد بن محمد بن نعمان مفید، الإفصاح الإمامة، ص۴۶؛ سیدعلی بن موسی بن طاووس، الطرائف، ج۲، ص۴۱۷؛ اویس کریم محمد، المعجم الموضوعی لنهج البلاغه، ص۳۸۰؛ نهج البلاغه، ص ۴٩].
از این روایات و گذاره زیارت عاشورا می‌توان نتیجه گرفت که در شیعه، اصل، مبارزه با حاکم جائر و عدم تبعیت از آن است. این مبارزه در دوره‌ها و زمان‌های مختلف متناسب و متناظر با وضعیت موجود با روش‌های مختلفی چون مبارزه مستقیم و محدود، همکاری کردن و همکاری نکردن در قالب‌های سکوت و انزوای سیاسی بروز یافته است. با تأمل در حیات سیاسی اهل بیت علیهم السلام این روش‌ها را به خوبی می‌توان مشاهده کرد، که نمونه ای از آن نوع مبارزه و تبعیت نکردن سیدالشهداء با حکمت یزید است.
در جریان واقعه عاشورا، کوفیان با تبعیت از یزیدیان مورد لعن و نفرین خدواند واقع شدن؛ آنها با توجه به دعوت گسترده از سیدالشهدا جهت بیعت و ایجاد حکومت در کوفه بیعت شکنی کردند و دعوت خود را به خاطر منافع شخصی پس گرفتند، با اینکه می دانستند حکومت یزید قصد جنگ با امام حسین علیه السلام را دارد، با تبعیت از حکومت یزید در برابر امام حسین علیه السلام ایستادند و راضی به شهادت امام زمان خود شدند.
این نمونه ای واضح از این تبعیت کردن از حاکم جور است که انتخاب اشتباه و تبعیت کردن از حاکم جور باعث شهادت امام معصوم و امام زمان گردید که در زیارت عاشورا لعن و نفرین خداوند خطاب به این گروه قرار گرفته است. این خود یکی دیگر از گزاره های منشور سیاسی زیارت عاشورا است؛ تبعیت کردن از حاکمان ظالم در جهان مانند رژیم صهیونیستی و آمریکا و برخی کشورهای اروپایی توسط برخی کشور های اسلامی و برخی رهبران دینی جهان به خاطر به خطر افتادن منافع از نمونه های زمانه ما است که ظلم وستم در جهان فراگیر شده است و هر روز به خاطر این مواضع کودکان و زنان بی گناه در سرار دنیا بخصوص در غزه و فلسطین کشته می شوند.
حامد میرزاخان
عضو مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم
ارسال نظرات